Üretim maliyeti hesaplama, şirketlerin karlılıklarını uzun vadede sürdürebilmeleri adına son derece önemlidir. Bu bağlamda ürün maliyet hesaplama işlemlerinin doğru bir şekilde gerçekleştirilmesi oldukça kritik bir öneme sahiptir. Firmalar, varlıklarını sürdürebilmek ve karlılık oranlarını artırabilmek için ürünlerini en iyi şekilde optimize etmek zorundadırlar. Bu sebeple ürün maliyet hesaplama işlemlerinin daha isabetli bir şekilde gerçekleştirilmesi, mevcut ürünü optimize edebilme seçeneklerini de netleştirmektedir. Ürün maliyet hesaplaması, işletmelerin, üretilen herhangi bir ürün üzerinden sağladıkları net karı ortaya çıkarması bakımından da oldukça önemlidir. Yani üretilen ürünün maliyeti ne kadar düşük olursa o üründen o kadar fazla kar edilebilmektedir. Bu bağlamda işletmeler, ürün üzerinden sağlayacakları karı artırma veya ürünü optimize etmek suretiyle ürünün kalitesini iyileştirme gibi seçeneklere de sahip olabilir. Tüm bu seçeneklerin daha net bir şekilde değerlendirilebilmesi bağlamında ise üretim maliyeti hesaplama en önemli paya sahiptir. Haydi şimdi üretim maliyeti hesaplaması hakkında daha fazla bilgi sahibi olalım. Bu konuya ilk olarak ürün maliyetinin ne anlam ifade ettiğini açıklayarak başlayalım.
Ürün Maliyeti Nedir?
Ürün maliyeti nedir sorusunu doğru bir şekilde cevaplayabilmek için ilk önce bir ürünün ne olduğunu daha net olarak anlayabilmek gerekir. O halde bu konuyu açıklamaya ürün nedir sorusunu cevaplayarak başlayalım. Ürün, çeşitli üretim aşamalarından geçerek tüketicilerin kullanımına tamamen hazır bir hale getirilen mamulleri ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Bu üretim işlemleri esnasında kullanılan maddi değere sahip her malzeme ve etken ürün maliyetini veya bir diğer deyişle üretim maliyetini belirlemede rol oynar.
Üretim maliyeti hesaplama işlemlerine dahil edilmesi gereken tüm süreçler belirlenir. Bu süreçlerin veya kaynakların tamamının, bir mamul ürünü oluşturma aşamasında ne kadarlık bir kısmının kullanıldığı da bir ürünün maliyetini ortaya çıkartır. Bu bağlamda bir ürün maliyetini hesaplarken şu değişkenleri denkleme katarak bir hesaplama yapabiliriz:
- Mamul ürünü meydana getirebilmek için üretim aşamasında kullanılan materyallerin tamamı
- Mamul ürünü meydana getirebilmek için ihtiyaç duyulan iş gücü
- Mamul ürünü üretebilmek için son aşamaya kadar kullanılan tüm fabrikasyon masrafları
Ürün Maliyet Hesaplama
Yukarıda sıralamış olduğumuz tüm bu etkenler, bir mamul ürünü meydana getirebilmek için ihtiyaç duyulan gider kalemleri olarak değerlendirilmektedir. Yani kısaca açıklamak gerekirse bir ürünün üretim maliyeti hesaplama işleminde toplamda 3 temel gider kalemi hesaba katılır. Bu temel gider kalemlerinden birisi hammadde giderleridir. Diğerleri ise iş gücü ve fabrika veya üretim bandı masraflarıdır. Üretim maliyetini oluşturan bu üç temel gider kalemi de kendi arasında iki gruba ayrılmaktadır. Bu temel gider kalemlerinden hammadde ve iş gücü maliyetleri ana gider kalemleridir. Fabrikasyon veya diğer adıyla üretim bandı giderleri ise yan gider kalemleri olarak değerlendirilmektedir.
Bu bağlamda yan gider kalemlerini oluşturan fabrikasyon, yani üretim bandı giderlerinin içeriği birçok farklı etkene göre çeşitlilik gösterebilmektedir. Üretim bandı giderlerinin ihtivasının farklılıklar gösterebilmesine sebep olan ilk unsur üretilecek ürünün kendisidir. Diğer unsurlar arasında en önemli olanları ise üretim aşamasında kullanılacak yöntemler, teknikler ve ekipmanlardır. Fabrikasyon masrafları, yani üretim bandı giderleri yan gider kalemi olarak değerlendirilse de bu masraflar kesinlikle üretim maliyeti hesaplama sürecine dahil edilmelidir. Haydi öyleyse şimdi ürün maliyet hesaplama işlemlerine dahil edilmesi gereken bu gider kalemlerini daha yakından inceleyelim.
- Hammadde
Hammadde giderleri, bir mamul ürünü üretebilmek için ihtiyaç duyulan tüm hammadde maliyetlerinin dahil olduğu gider kalemi kategorisidir. Bu kategorinin kapsamına mamul ürünün üretim bandından çıkış aşamasına kadar kullanılmış olan her türlü hammadde, yarı mamul ürün ve malzeme giderleri de dahil edilmektedir. Bu sebeple hammadde giderlerini doğru bir şekilde hesaplayabilmek adına mamul ürününüz için kullanılan tüm hammaddelerin kaydını eksiksiz bir şekilde tutmanız gerekmektedir.
- İş gücü maliyeti
Bir mamul ürünün üretim bandından çıktığı son ana kadar, üretim sürecine katkı sağlayan her işçinin maliyeti de ürün maliyet hesaplama işlemlerine dahil edilir. Bu bağlamda üretim sürecine katılan tüm işçilerin saatlik, günlük ve fazla mesai gibi maliyetlerinin kaydı eksiksiz bir şekilde tutulmalıdır. İş gücü maliyetini hesaplarken üretim sürecine dahil olan farklı kademelerdeki çalışanların da hesaplamaya dahil edilmesi gerekmektedir.
- Üretim bandı giderleri
Üretim bandı giderleri de kendi içerisinde üç kategoriye ayrılmaktadır. Bu kategorilerden ilki yan ürün giderleridir. Bu yan ürünler, üretim sürecine bir şekilde dahil olmuş fakat hammadde olarak değerlendirilemeyen malzemelerdir. Üretim bandı giderlerine dahil edilmesi gereken bir diğer gider kalemi de işçi maliyetleridir. Bu kategoriye dahil olan çalışanlar, üretim sürecinde doğrudan yer almayan fabrika personelleridir. Üretim bandı giderlerine dahil olan son gider kalemi ise diğer giderler olarak geçmektedir.
Ürün Maliyeti Nasıl Hesaplanır?
Ürün maliyet hesaplama işlemlerinizi gerçekleştirirken yukarıda bahsi geçen üç temel gider kalemini hesaba katmalısınız. Bu bağlamda ürün maliyet hesaplama işlemlerinizde sizlere yardımcı olacak formülü şu şekilde açıklayabiliriz. Ürün maliyet hesaplama formülünü paylaştıktan hemen sonra ise üretim bandı, yani fabrikasyon giderlerini hesaplarken kullanabileceğiniz formülü de sizlerle paylaşacağız.
Ürün maliyeti = Hammadde giderleri + İş gücü maliyeti + Üretim bandı, yani fabrikasyon giderleri
Üretim bandı giderleri = Yan ürün giderleri + İşçi giderleri + Diğer giderler
Yukarıdaki formülde yer alan tüm gider kalemlerinin toplamı sizlere bir ürünün üretim maliyetini verecektir. Üretim maliyeti hesaplama işlemlerinizin daha net ve sağlıklı sonuçlar verebilmesi için bu formülde yer alan tüm gider kalemlerinin maliyetleri tamamen doğru bir şekilde belirlenmelidir. Peki ürün maliyet hesaplama sizlere ne gibi avantajlar sağlamaktadır? Ürün maliyeti hesaplama ile daha uzun vadeli üretim süreçleriniz için de maliyet hesaplaması gerçekleştirebilirsiniz. Bu bağlamda işlerinizi büyütmek gibi bir hedefiniz varsa üretim bandınızı genişletmek için ihtiyaç duyacağınız yatırım tutarını da isabetli bir şekilde hesaplayabilirsiniz.
Tek Bir Ürün Maliyeti Nasıl Hesaplanır?
Yazımızda ürün maliyeti nedir ve nasıl hesaplanır gibi sorulara detaylı bir şekilde cevap verdik. Bu bağlamda cevabı en fazla merak edilen konulardan bir diğeri ise tek bir ürün maliyet hesaplama işleminin nasıl gerçekleştirileceğidir. Halbuki tek bir ürün maliyetini hesaplamak da oldukça kolaydır. Tek bir ürün maliyetini hesaplamak, ürün başına belirleyeceğiniz satış fiyatını doğru bir şekilde tespit edebilmeniz adına oldukça önemlidir. Eğer üretim bandınızdan çıkan tek bir ürünün maliyetini hesaplamak istiyorsanız şu formülü kullanabilirsiniz:
Tek bir ürün maliyeti = Toplam üretim maliyeti / Toplam mamul ürün sayısı
Yukarıda sizlerle paylaşmış olduğumuz formülü doğru bir şekilde hesaplamanız halinde tek bir ürün maliyetinizi net olarak belirleyebilirsiniz. Daha sonra bu ürünün satış fiyatını belirlemek için kullanacağınız metrikleri de uygun bir şekilde hesaba katarak ürününüzü satışa sunabilirsiniz. Şunu da belirtmek gerekir ki, ürün maliyet hesaplama işlemlerine satış ve pazarlama gibi gider kalemleri dahil edilmemelidir. Çünkü ürün maliyeti demek ürünün üretim bandından çıkış maliyeti anlamına gelmektedir.
Portiga Kurucusu